Strona główna
opoka.org.pl
2022-04-21 10:37
Biuro Duszpasterstwa Emigracji Polskiej

Spotkanie Rektorów i Koordynatorów PMK

W środę, 20 kwietnia bp Piotr Turzyński, Delegat KEP ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej spotkał się z Rektorami Polskich Misji Katolickich i Koordynatorami duszpasterstw polskojęzycznych poza granicami naszego kraju. W spotkaniu wzięli udział księża min. z Anglii, Francji, Niemiec, Austrii, Włoch, Hiszpanii, Szwajcarii, Szkocji, Irlandii ale także z dalekiej Australii, Brazylii, Argentyny, Stanów Zjednoczonych, a także z Japonii, Turcji i Cypru i Rumunii. Było to pierwsze spotkanie z nowym Delegatem i odbył się na platformie Zoom.

Księża Rektorzy i Koordynatorzy przedstawili sytuację związaną z duszpasterstwem polskojęzycznym w poszczególnych krajach,  dzieląc się wyzwaniami z jakimi się spotykają w swojej codziennej posłudze oraz zadaniami jakie przed nimi stoją.  

Według danych szacunkowych poza terytorium Polski mieszka około 21 milionów Polaków i osób pochodzenia polskiego. Obecnie wśród Polonii pracuje około 2000 księży, dodatkowo odprawiane są Msze św. w jęz. polskim przez księży diecezjalnych i zakonnych posługujących w duszpasterstwie lokalnym. 

POLSKA MISJA KATOLICKA W ANGLII I WALII

Rektor ks. prał. Stefan WYLĘŻEK

Polska Misja Katolicka jest instytucją koordynującą duszpasterstwo dla Polaków mieszkających na terenie Anglii i Walii. Obecnie obejmuje blisko 70 parafii i ponad 200 miejscowości, w których regularnie odprawiana jest Msza św. w naszym języku. Ponad 100 kapłanów sprawuje posługę duszpasterską w strukturach Misji, otaczając rodaków opieką duszpasterksą i duchowym wsparciem. Historia Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii zaczyna się od 1853 roku. 

POLSKA MISJA KATOLICKA W AUSTRALII I NOWEJ ZELANDII

Koordynator ks. Tadeusz PRZYBYLAK SCHR

Polska Misja Katolicka w Australii i Nowej Zelandii powołana została do istnienia przez bp. Józefa Gawlinę w 1953 r. Oparta o lokalne struktury kościelne nie posiada prawnej odrębności. Reprezentuje ponad 40 polskich duszpasterzy (chrystusowcy, jezuici, franciszkanie, dominikanie, zmartwychwstańcy, salwatorianie), służących swoim rodakom w 5 kościołach, w 22 odrębnych ośrodkach duszpasterstwa polskiego (są to zwykle domy zakonne) oraz w blisko 80 kościołach parafialnych na rozległych terenach piątego kontynentu. Polskie duszpasterstwo wspierają siostry zmartwychwstanki, nazaretanki i misjonarki Chrystusa Króla. Duszpasterstwem polonijnym w Nowej Zelandii zajmuje się dwóch polskich duszpasterzy.

POLSKA MISJA KATOLICKA W ARGENTYNIE

Rektor o. Jerzy Jacek TWARÓG OFM – dotychczasowy Rektor/

o. Olaf BOCHNAK OFM – nowy Rektor

Siedziba Polskiej Misji Katolickiej w Argentynie znajduje się przy Polskim Ośrodku Katolickim OO. Bernardynów w Martin Coronado – Buenos Aires. Polscy misjonarze pracują na terenie 25 diecezji w Argentynie. Zbudowali dziesiątki kościołów, kaplic, szkół, plebanii i sal katechetycznych. Siostry zakonne pracują w szkolnictwie, w szpitalach i przy parafiach.

POLSKA MISJA KATOLICKA W AUSTRII

Rektor ks. Zygmunt WAZ CR

Konsekrowany w 1763 r. Polski Kościół w Wiedniu został przekazany przez cesarza Franciszka Józefa dla prowadzenia duszpasterstwa polonijnego. Zgromadzenie Zmartwychwstańców (CR) nieprzerwanie od 1897 r. prowadzi duszpasterstwo polskie w Wiedniu, a Rektor kościoła jest głównym duszpasterzem Polonii w Wiedniu i koordynatorem krajowym w Austrii. PMK w Wiedniu prowadzi regularną i szeroką działalność duszpasterską przy Polskim Kościele, w Górnej Austrii, a jej duszpasterze opiekują się również wiernymi języka polskiego w niektórych parafiach wiedeńskich oraz utrzymują kontakt z kilkoma polskimi duszpasterzami sprawującymi liturgię w języku polskim, a znajdującymi się poza Wiedniem jako głównym ośrodkiem życia polonijnego.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W BELGII

Koordynator o. Damian KOPYTTO OMI

Polska Misja Katolicka w Belgii powstała w 1923 roku. Na terenie Belgii jest 14 ośrodków polonijnych. We wszystkich ośrodkach odprawiane są niedzielne i świąteczne Msze św. dla emigracji polskiej. W Brukseli jest Szkoła Polska przy Polskiej Misji Katolickiej. Katechezę prowadzą księża i siostry Misjonarki Chrystusa Króla. Największa organizacją jest Bractwo Żywego Różańca.

POLSKA MISJA KATOLICKA W BRAZYLII

Rektor ks. Zdzisław MALCZEWSKI SChr

Początki Polskiej Misji Katolickiej w Brazylii łączą się z powołaniem pierwszego rektora, 4 lutego 1953 r. Polskie parafie personalne zostały erygowane kilkadziesiąt lat temu i istnieją po dzień dzisiejszy w Kurtybie (parafia pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika – werbiści), Rio de Janeiro (parafia pw. Matki Boskiej Jasnogórskiej – chrystusowcy). Istnieją też kapelanie polskie w S?o Paulo i Porto Alegre. „Echo Polonii Brazylijskiej” jest jedynym pismem w Brazylii ukazującym się w języku polskim.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W CZECHACH

PRAGA - Polska Parafia św. Jana Pawła II

Proboszcz  o. Maciej NIEDZIELSKI OP

Członkami polskiej parafii w Pradze są osoby narodowości polskiej, zamieszkałe na terenie diecezji praskiej. 

DUSZPASTERSTWO POLSKIE NA CYPRZE

Duszpasterz Ks. Jerzy KRAJ OFM / Delegat Kustosza Ziemi Świętej na Cypr, gwardian klasztoru, Wikariusz Patriarchatu Łacińskiego na Cyprze, Attache Nuncjatury Apostolskiej w Nikozji

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W DANII

Koordynator O. Wiesław PODLACH CSsR

Polonia w Królestwie Duńskim liczy ok. 40 tys. i jest rozsiana po całym Królestwie (z 406 wyspami włącznie, nawet Grenlandia). W diecezji kopenhaskiej pracuje 12 polskich księży i odprawiają Msze św. dla Polaków w 17 kościołach. Centrum Polskiej Misji Katolickiej w Danii jest kościół pod wezwaniem św. Anny w Kopenhadze, gdzie są odprawiane Msze św. niedzielne i okolicznościowe, jak również prowadzone jest duszpasterstwo polonijne.

POLSKA MISJA KATOLICKA WE FRANCJI

Rektor ks. Bogusław BRZYŚ

Polska Misja Katolicka we Francji istnieje od 1836 roku, a założona została przez ludzi świeckich z inspiracji Adama Mickiewicza. Obecnie w PMK pracuje 120 kapłanów diecezjalnych i zakonnych; którzy otaczają opieką duszpasterską nie tylko Polaków, ale także Francuzów. W każdej większej wspólnocie odprawiana jest w każdą niedzielę Msza św., urządzane są rekolekcje parafialne. W ramach swoich możliwości przy parafiach istnieją różne grupy apostolskie, organizowana jest katecheza dla dzieci. W czasie Europejskiej Pielgrzymki Polaków do Lourdes w 2012 r. odbył się I Zjazd Rad Duszpasterskich PMK we Francji i uformowany został Zarząd PMK we Francji. PMK we Francji wydaje od wielu lat tygodnik „Głos Katolicki” i różne pomoce duszpasterski

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W GRECJI

Duszpasterz o. Marcin BARAN SJ

Obecnie w Grecji przebywa ok. 12 000 Polaków, z czego w Atenach ok. 4 000. Msze św. w języku polskim sprawowane są w Atenach, w Nafplio, w Salonikach oraz w Heraklionie na Krecie. Na terenie Grecji pracuje dwóch księży diecezjalnych (Saloniki oraz Kreta), jeden Chrystusowiec (Nafplio) oraz jeden Jezuita (Ateny). W Atenach pracują siostry zakonne ze Zgromadzenia Misjonarek Chrystusa Króla dla Polonii Zagranicznej.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W HISZPANII

Koordynator ks. Czesław PIELA SChr

Duszpasterstwa Polaków w Hiszpanii rozpoczęło się tuż po II wojnie światowej, a dzisiaj obejmuje Polaków rozsianych po całym kraju, szczególnie w dużych ośrodkach miejskich. Obecnie jest około 20 placówek, gdzie gromadzą się Polacy na niedzielne Msze św., nabożeństwa i spotkania w ciągu tygodnia. Ośrodki te obsługiwane są przez kapłanów z Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, księży Werbistów, Redemptorystów oraz księży diecezjalnych. Duszpasterstwo polskie nie posiada swoich własnych struktur. Cała misja opiera się na współpracy z kościołem lokalnym. Biskupi miejscowi przyjmują księży do pracy w diecezji na zasadzie księży kapelanów przypisanych do parafii, czy też jako proboszczów, wikariuszy w parafiach miejscowych z możliwością posługi i opieki nad Polakami.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W HOLANDII

Koordynator Ks. Krzysztof Obiedziński SChr

Początki duszpasterstwa polskojęzycznego w Holandii sięgają roku 1910, kiedy porty w Rotterdamie i Scheveningen były miejscem ożywionego ruchu emigracyjnego z całej Europy. W tym okresie opieką duszpasterską zostały objęte również pierwsze skupiska polonijne w zagłębiu węglowym w Limburgii. Po II wojnie światowej regularne i zorganizowane duszpasterstwo polskie objęło Polaków także w innych częściach Holandii. Obecnie duszpasterstwo polonijne w Holandii powierzone jest księżom z Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. W 6 polskich Parafiach i Misjach Katolickich obejmujących łącznie 36 ośrodków gromadzą się Polacy przebywający tu na stałe oraz pracownicy sezonowi i studenci. Z posługi polskich kapłanów korzystają również Słowacy. Przy niektórych Parafiach działają od wielu lat Szkoły Parafialne gromadzące setki uczniów i będące największymi polskimi szkołami społecznymi w Holandii.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W IRLANDII

Koordynator ks. Stanislaw HAJKOWSKI SChr

Powstanie Duszpasterstwa Polskiego w Irlandii jest związane z przybyciem ogromnej rzeszy Polaków do tego kraju w maju 2004 r., po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. 9 stycznia 2005 r. udostępniono społeczności polskiej w Dublinie kościół św. Michana. Rok później, 17 września 2006 r., duszpasterstwo polskie otrzymało kościół św. Audoena w centrum Dublina, wówczas zainaugurowało działalność Duszpasterstwo Polskie w Irlandii. Polakom przebywającym w Irlandii posługuje obecnie 31 kapłanów – diecezjalnych i zakonnych, we wszystkich większych skupiskach polonijnych. Duszpasterze polscy służą Polakom i Irlandczykom. Wspólną inicjatywą Duszpasterstwa jest doroczna wrześniowa Narodowa Pielgrzymka Polaków do Sanktuarium Maryjnego w Knock.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE NA ISLANDII

Duszpasterz Ks. Rafał SIKORSKI

Msze święte w j. polskim: Reykjavík; Þorlákshöfn; Hvolsvöllur; Selfoss; Akranes; Ásbru; Hafnarfjörður; Ísafjörður; Reyðarfjörður

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W JAPONII

Duszpasterz o. Paweł Janociński /dominikanin od ponad 40 lat pracujący w Japonii/

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W KANADZIE

Koordynator o. Janusz BŁAŻEJAK OMI

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W LUKSEMBURGU

Proboszcz o. Roman TYCZYŃSKI OMI

Duszpasterstwo Polskie w Luksemburgu działa na prawach parafii terytorialnej (na cały kraj) i personalnej dla Polaków. Ma jeden kościół parafialny Saint-Henri w Luksemborgu-Neudorf i trzy filie stałe w różnych zakątkach Wielkiego Księstwa Luksemburga (Esch-sur-Alzette, Ingeldorf i Wiltz). PMK obejmuje całe terytorium Wielkiego Księstwa Luksemburga. Początki duszpasterstwa sięgają jeszcze przed II wojną światową. Regularne duszpasterstwo dla Polaków rozpoczyna się w 1948 roku. Placówka obsługiwana jest przez kapłanów ze Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej (OMI).

DUSZPASTERSTWO POLSKIE NA MALCIE

Duszpasterz Ks Prałat Henryk Piotr BŁASZCZYK

MSZE ŚWIĘTE PO POLSKU -  Niedziela godz. 12:00 Floriana, Sarria

POLSKA MISJA KATOLICKA W NIEMCZECH

Rektor Ks. Michał WILKOSZ

Duszpasterstwo w języku polskim na terenie Niemiec działa od 1945 r. Obecnie misja obejmuje ok. 70 parafii, w których pracuje 140 księży. Oprócz pracy duszpasterskiej misje polskie zaangażowane są na polu krzewienia kultury i języka polskiego, podejmują aktywność socjalną i poradnictwo małżeńskie

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W NORWEGII

Koordynator Ks. Łukasz GRUCHAŁA

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W REPUBLICE POŁUDNIOWEJ AFRYKI

Duszpasterz ks.  Bogdan WILKANIEC TChr

Ośrodek Duszpasterstwa Polskiego w Południowej Afryce istnieje od 1990 r. przy parafii Niepokalanego Poczęcia. Ksiądz kapelan jest jednocześnie proboszczem lokalnej parafii anglojęzycznej. Duszpasterstwo polonijne jest włączone w strukturę Kościoła lokalnego. Przedstawiciele polskiej wspólnoty biorą czynny udział w spotkaniach Rady Parafialnej, niektóre uroczystości liturgiczne odbywają się dla obydwu wspólnot jednocześnie. Zachowana jest odrębność kulturowa, szczególnie w przeżywaniu uroczystości patriotyczno-religijnych oraz świąt, takich jak Wielkanoc i Boże Narodzenie.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W RUMUNII

NOWY SOŁONIEC, Cacica - kościół p.w. Zesłania Ducha Świętego

Duszpasterz Ks. Stanisław KUCHAREK

POLSKA MISJA KATOLICKA W SZKOCJI

Rektor ks. Leszek WIĘCASZEK SAC

Polskie Duszpasterstwo w Szkocji rozpoczęło się w czasie II wojny światowej. Generał Stanisław Maczek rozpoczął niedaleko Edynburga formowanie I Dywizji Pancernej, wtedy wśród żołnierzy było 20 kapłanów. Po demobilizacji w roku 1947 rozpoczął się drugi okres dziejów polskiego osiedlania w Szkocji. Ks. Prymas August Hlond utworzył Polską Misję Katolicką, mianując ks. Infułata Ludwika Bombasa pierwszym rektorem. Obecnie na terenie 8 diecezji pracuje 15 polskich kapłanów (3 diecezjalnych i 13 zakonnych). W dziesięciu miastach każdej niedzieli sprawowana jest Msza św. w języku ojczystym, a w Edynburgu i w Glasgow jest kilka Mszy św. niedzielnych. Natomiast polscy kapłani każdego miesiąca dojeżdżają do 20 szkockich kościołów, aby nasi Rodacy mieli możność uczestniczenia w Eucharystii i mogli przystąpić do sakramentu pojednania w swoim ojczystym języku.

POLSKA MISJA KATOLICKA W SZWAJCARII

Koordynator ks. Krzysztof WOJTKIEWICZ

Duszpasterstwo Polskiej Misji Katolickiej w Szwajcarii obejmuje następujące ośrodki w całej Szwajcarii: Aarau, Bazylea, Berno, Biel, Charrat-les-Chenes, Estavayer le Lac, Genewa, Gnadenthal, Lozanna, Lucerna, Marly/Fryburg, Neuchatel, Sion, St. Gallen, Wettingen, Winterthur, Visp, Zuchwil, Zug, Zurych. W ośrodkach, gdzie jest większa liczba Polaków, jak Genewa, Lozanna, Zurych, czy Marly/Fryburg, Msze św. odprawiane są w każdą niedzielę. W innych ośrodkach – na przemian w 1, 2, 3 bądź 4 niedzielę. W wyżej wymienionych ośrodkach pracują księża, przeważnie diecezjalni, którzy są zatrudnieni częściowo w duszpasterstwie polskim, a częściowo w duszpasterstwie szwajcarskim. W każdej placówce, która jest objęta duszpasterstwem, działają rady duszpasterskie. Misja kładzie dużą wartość na duszpasterstwo dzieci i młodzieży. Stąd odbywają się regularnie katechezy, spotkania, konferencje na tematy religijne. Każdego roku organizowane są pielgrzymki dla Polonii: w części niemieckojęzycznej do Einsiedeln, a w części francuskojęzycznej na Grand Saint Bernard. Obchodzone są uroczyście wszystkie święta kościelne i narodowe. W celu promowania kultury i języka polskiego prowadzone są Szkoły Polskie w Genewie, Lozannie-Marly i Zurychu. Wydawane jest także comiesięczne pismo ośrodka Polskiej Misji Katolickiej w Szwajcarii „Wiadomości”.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W SZWECJI

Rektor PMK w Sztokholmie Ks. Paweł DRĄŻYK SDB

Duszpasterstwo polskie w regionie sztokholmskim zaistniało w 1934 r. za sprawą ks. Hermana Burczyka SDB, gromadzącego Polaków przy placówce salezjańskiej Ungdomens Hus. Po II wojnie światowej, wraz z przybyciem do Szwecji wielu Polaków pojawiały się punkty duszpasterskie w różnych miejscach tego kraju, obsługiwane przez czterech kapelanów II Korpusu WP, zwłaszcza ks. Czesława Chmielewskiego, który w 1953 r. dzięki wsparciu bp. J. Gawliny zorganizował PMK w Szwecji z główną siedzibą w Malmö. Struktura ta objęła swoim zasięgiem także region sztokholmski. Od 1967 r. pracę wśród Polaków w Sztokholmie i Finlandii prowadził ks. Jan Buczkowski SDB, który w 1978 r. wypożyczył od centralnej, protestanckiej parafii w Sztokholmie kościół pw. św. Jana Apostoła, gdzie do dnia dzisiejszego prowadzone jest duszpasterstwo polonijne. Obecnie w PMK w Sztokholmie pracuje 4 kapłanów, obejmując duszpasterstwem 5 placówek, prowadząc katechizację dla ok. 700 dzieci w wieku szkoły podstawowej i ok. 100 młodych.

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Malmo

o. Karol DUDEK OMI

Na południu Szwecji w Skåne, którego głównym ośrodkiem jest Malmo mieszka ponad 20 tyś Polaków. Głównym ośrodkiem, przy którym funkcjonuje PKM jest parafia Maria i Rosengard w Malmo, gdzie regularnie dwukrotnie w niedzielę ale i w tygodniu sprawowana jest msza święta i funkcjonuje nauka religii w języku polskim. Ale i poza wspomnianą parafią odprawiane są msze święte w języku tam gdzie pracują polscy księża. Takim ośrodkami są Landskrona, Kristianstad, Ystad, przed pandemią także Lund, Halsingborg i Malmo par. Najświętszego Zbawiciela. Na stałe do pracy w PKM jest oddelegowany jeden ksiądz, który obecnie pełni również posługę proboszcza w par. Maria i Rosengard w Malmo. Ponadto księża polscy  w swoich parafiach, także odprawiają mniej lub bardziej regularnie polskie msze.

DUSZPASTERSTWO POLSKIE W TURCJI

Koordynator o. Michał SABATURA OFMConv

DUSZPASTERSTWO POLSKIE NA WĘGRZECH

Koordynator ks. Krzysztof GRZELAK SChr

DUSZPASTERSTWO POLSKIE WE WŁOSZECH

Koordynator ks. Jan GŁÓWCZYK


STANY ZJEDNOCZONE

POLSKIE PARAFIE W USA

AMERYKAŃSKA CZĘSTOCHOWA 

ARCHIDIECEZJA CHICAGO

https://www.facebook.com/PoloniaArchChicago/

 DIECEZJA BROOKLYN


MSZE ŚWIETE NA ŚWIECIE W JĘZYKU POLSKIM

DUSZPOLONIA.OGR - Msze Święte, spowiedź i inne spotkania w języku polskim

INSTYTUT DUSZPASTERSTWA EMIGRACYJNEGO (IDE) - Wyszukiwarka

POLONIA.ORG

MSZE ZA GRANICĄ


Więcej ważnych i ciekawych artykułów na stronie opoka.org.pl →


Podziel się tym materiałem z innymi:



Polecamy
2022-04-15 22:01:42
miniaturka

ŻYCZENIA WIELKANOC 2022

„Jeśli bowiem wierzymy, że Jezus istotnie umarł i zmartwychwstał, to również tych, którzy umarli w Jezusie, Bóg wyprowadzi wraz z Nim”. 1 Tes 4, 14
2022-04-19 11:54:07
miniaturka

Ostatnia Pierwsza Dama II Rzeczypospolitej spocznie w Panteonie Wielkich Polaków

W piątek 22 kwietnia 2022 rozpoczną się UROCZYSTOŚCI ŻAŁOBNO – POGRZEBOWE w POLSCE Pani Prezydentowej Karoliny Kaczorowskiej, Małżonki ostatniego Prezydenta II Rzeczypospolitej. Mszy świętej pogrzebowej w sobotę o godz. 12.00 w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie będzie przewodniczył Kardynał Kazimierz Nycz - Metropolita Warszawski. Homilia wygłosi Biskup Polowy Wojska Polskiego - Bp Wiesław Lechowicz.
2022-04-19 13:15:32
miniaturka

KIOD z wykładem dla kapłanów diecezji zamojsko - lubaczowskiej

We wtorek, 19 kwietnia 2022 r. Kościelny Inspektor Ochrony Danych wygłosił on-line wykład o ochronie danych osobowych dla kapłanów diecezji zamojsko-lubaczowskiej.
2022-04-22 11:45:50
miniaturka

Nowy numer biuletynu „Anamnesis”

Ukazał się kolejny, 109. numer biuletynu Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski
2022-04-26 09:08:26
miniaturka

XX Europejskie Forum EuFRES w Wiedniu

Zarząd Stowarzyszenia Katechetyków Polskich oraz liczni przedstawiciele tego stowarzyszenia wzięli udział w obradach XX Europejskim forum nauczania religii w szkołach EuFRES pt. Dialog kultur w Europie – Wyzwanie dla szkolnego nauczania religii, które odbyło się w Wiedniu w dniach 20-24 kwietnia 2022 r.
2022-04-28 16:22:58
miniaturka

„Rola duszpasterstwa w podtrzymaniu tożsamości narodowej poza granicami kraju”.

30 kwietnia 2022 r. w w Domu Polonii im. prof. Andrzeja Stelmachowskiego w Warszawie - na zaproszenie Ordynariusza polowego Wojska Polskiego ks. bp Wiesława Lechowicza, delegata KEP ds. duszpasterstwa emigracji polskiej ks. bp Piotra Turzyńskiego oraz prezesa Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Dariusza Piotra Bonisławskiego - odbyło się sympozjum „Rola duszpasterstwa w podtrzymaniu tożsamości narodowej poza granicami kraju”.