Badanie Światowych Dni Młodzieży Kraków 2016

Narodowe Centrum Kultury, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego

Czego uczestnicy oczekują jadąc na Światowe Dni Młodzieży?

Najczęściej w odpowiedziach pojawiało się oczekiwanie doświadczenia obecności Boga, co wskazuje na dominujący dla uczestników sens tego wydarzenia – sens zdecydowanie religijny, wręcz metafizyczny. Dwa kolejne miejsca zajęły z kolei oczekiwania bliższe ludzkiemu wymiarowi uczestnictwa w życiu Kościoła: zobaczenie Papieża, wysłuchania go oraz poczucia jedności z ludźmi o tych samych wartościach. Można powiedzieć, że odpowiedzi te układają się w triadę celów spotkania: Bóg – Jego ziemski Namiestnik – Lud Boży.

1. Czego najbardziej oczekujesz od ŚDM?

- Doświadczenia obecności Boga - 69%

- Zobaczenia Papieża, wysłuchania go - 55%

- Poczucia jedności z ludźmi o tych samych wartościach - 43%

- Uczestnictwa we Mszach św. i nabożeństwach - 32%

- Konferencji i katechez, aby dowiedzieć się czegoś więcej o mojej wierze - 25%

- Dzielenia się wiarą z innymi młodymi ludźmi - 23%

- Zawarcia nowych znajomości - 17%

- Zabawy, zwiedzania, mile spędzonego czasu - 15%

- Ekscytacji z bycia częścią wielkiej imprezy młodzieżowej - 9%

Możliwości spotkania się z ludźmi, których lubię - 5%

UWAGA: Badani mogli wybrać trzy odpowiedzi, dlatego częstości nie sumują się do 100%

W wywiadach pogłębionych pojawiała się też dodatkowa okoliczność podjęcia decyzji o wyjeździe do Krakowa, wynikająca z kontekstu ─ wywiady były prowadzone krótko po zamachu w Nicei, a media zwracały uwagę na zagrożenia związane z tak dużą imprezą masową dziejących się na świecie wydarzeń.

Co lub kto miał wpływ na decyzję udziału w ŚDM?

Fakt, że motywacje typu społecznego mają stosunkowo małe znacznie w porównaniu z tymi bardziej religijnymi, nie oznacza, że na decyzję o wyjeździe nie miały wpływu osoby lub informacje z otoczenia. Przeciwnie – rozkład odpowiedzi prezentowany na wykresie 2 poniżej pokazuje, że ponad jedna trzecia badanych w ankiecie internetowej przed ŚDM przyznaje, że na ich decyzję wpłynął fakt, że jadą ich znajomi, a blisko połowa została zachęcona przez osoby z najbliższego otoczenia. Stosunkowo niewielką rolę natomiast odegrały w tych decyzjach formy celowej komunikacji w przestrzeni publicznej (Internet, sesje informacyjne) oraz świadectwa osobiste.

2. Co lub kto wpłynął na Twoją decyzję, aby wziąć udział w ŚDM?

- Jadą moi znajomi - 37%

- Zachęta ze strony osób w szkole lub parafii - 27%

- Zachęta ze strony rodziny/krewnych - 19%

- Informacje na stronie internetowej ŚDM lub innych - 8%

- Sesje informacyjne o ŚDM w szkole, parafii lub uniwersytecie - 7%

- Namowa osoby, która brała udział w poprzednich ŚDM - 7%

- Moje własne doświadczenia wcześniejszego udziału w ŚDM - 7%

- Prezentacja osoby, która brała udział w poprzednich ŚDM - 5%

- Żadne z powyższych - 31%

Segmentacja polskich uczestników ŚDM

Na podstawie rozkładów odpowiedzi na trzy pytania ankiety internetowej ─ dotyczące motywacji, oczekiwanych korzyści oraz zachęt do udziału w ŚDM – dokonano segmentacji badanych. Analiza statystyczna (hierarchiczna analiza skupień) pozwoliła zidentyfikować pięć segmentów uczestników ŚDM:

1. ŚWIADKOWIE WIARY jadą do Krakowa, by uczestniczyć we mszach św. i nabożeństwach, poczuć jedność z ludźmi o tych samych wartościach oraz dzielić się wiarą z innymi młodymi ludźmi, a zachętę do tego znaleźli przede wszystkim w sobie (moje własne doświadczenia wcześniejszego udziału w ŚDM); rzadziej myślą w kategoriach korzyści z udziału w ŚDM; to segment, któremu najbliżej do idei ‘wspólnoty wiary’; dominuje tu motywacja liturgiczno-ewangelizacyjna;

2. UCZESTNICY ŚWIĘTA poszukują przede wszystkim zawarcia nowych znajomości, możliwości spotkania ludzi, których lubią, zabawy, zwiedzania, mile spędzonego czasu a także ekscytacji z bycia częścią wielkiej imprezy młodzieżowej; zdecydowali się, bo jadą ich znajomi, a także zachęceni przez rodzinę; miłe spędzenie czasu w trakcie ŚDM jest dla nich ważną korzyścią; w tym segmencie dominuje ‘zasada przyjemności’; dominuje tu motywacja rekreacyjno-towarzyska;

3. SZUKAJĄCY DOŚWIADCZENIA jadą do Krakowa, by zobaczyć Papieża oraz doświadczyć obecności Boga; zwykle nie kierowali się zachętami zewnętrznymi, oczekują natomiast, że udział w ŚDM przyniesie im liczne korzyści – o charakterze zarówno religijnym: zbliżenie swego życia do tego, w co wierzą; bliższe relacje z Bogiem / z Jezusem oraz zwiększenie akceptacji katolickich prawd i nauk moralnych, jak też społecznym: większe zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości społecznej oraz nabrania chęci do zaangażowania się w swojej parafii; to segment łączący religię z potrzebą ‘działania na rzecz wspólnoty’; dominuje tu motywacja doświadczenia religijnego;

4. SZUKAJĄCY PRAWDY jadą na ŚDM dla konferencji i katechez, aby dowiedzieć się czegoś więcej o swojej wierze, oczekują zaś korzyści w postaci pogłębienia swojego zrozumienia katolickich prawd wiary i nauczania moralnego; segment skupionych na własnej wierze i przeżywających ją raczej indywidualnie niż we wspólnocie (‘wiara indywidualistów’); dominuje tu motywacja intelektualna;

5. ZALEŻNI to osoby, które zdecydowały się na udział w ŚDM nie tyle z silnych potrzeb wewnętrznych, co raczej pod wpływem zewnętrznych zachęt: ze strony osób w szkole lub parafii lub osoby, która brała udział w poprzednich ŚDM, a także pod wpływem źródeł informacji takich jak sesje dotyczące SDM w szkole, parafii lub uniwersytecie czy strony internetowe ─ własna ŚDM lub inne; dominuje tu motywacja zewnętrzna.

3. Udział segmentów w zbiorowości badanej (przy nazwach segmentów podano liczebności)

- Świadkowie wiary - 556

- Uczestnicy święta - 363

- Szukający prawdy - 533

- Szukający doświadczenia - 1257

- Zależni - 418

Wybrane wnioski dla duszpasterstwa młodzieży

Z przeprowadzonych badań wynika wiele ważnych wniosków dla duszpasterstwa młodzieży w Polsce. Podstawowym wyzwaniem jest budowanie takich środowisk duszpasterskich, które stanowią przestrzeń osobistego zaangażowania młodych osób i dają możliwość osobistego kontaktu zarówno z innymi młodymi świadomie wyznającymi swoją wiarę jak też osobistego kontaktu z duszpasterzami. Ponadto budowanie duszpasterstwa młodzieży powinno opierać się przede wszystkim na osobistych relacjach wśród młodzieży. Chodzi tutaj o nie tylko świadectwo osób młodych w swoim środowisku, ale również o wykorzystanie koleżeńskich i przyjacielskich relacji do angażowania w środowiska duszpasterskie.

Tożsamość religijna a tożsamość narodowa

Ponad 90% badanych zgadza się (raczej lub zdecydowanie) z opinią, że katolicyzm jest bardzo ważną częścią kultury Polski. Zdanie, że katolicyzm powinien odgrywać większą rolę w kulturze Polski, podziela już tylko dwóch na trzech badanych. Z kolei stwierdzenie, że trzeba być katolikiem, aby być dobrym Polakiem aprobuje jedynie 31% (więcej ─ 44% ─ jest zaś przeciwnego zdania).

4. Opinie o związkach katolicyzmu z polskością

Analiza zróżnicowania poglądów w kwestiach powiązania katolicyzmu z polskością w poszczególnych segmentach badanych przynosi dwa istotne spostrzeżenia. Tylko osoby zaliczone do segmentu Świadków wiary istotnie częściej (73%) niż ogół (66%) aprobują i to tylko jedną z trzech wymienionych opinii – mianowicie, że katolicyzm powinien odgrywać ważną rolę w kulturze Polski. Najsłabiej natomiast opinię tę podziela segment Uczestników święta ─ aż o 15 punktów procentowych rzadziej niż wśród ogółu. Różnice w odniesieniu do pozostałych dwóch kwestii w tym segmencie nie są duże, lecz istotne statystycznie:

Innym czynnikiem, który w pewnym stopniu różnicuje opinie w tych trzech kwestiach, jest doświadczenie wcześniejszego udziału w ŚDM: podnosi nieco częstość przekonania, że katolicyzm jest bardzo ważną częścią kultury Polski, znacznie bardziej zaś częstość przekonania, że katolicyzm powinien odgrywać ważną rolę w kulturze Polski. Natomiast opinia, że trzeba być katolikiem, aby być dobrym Polakiem, jest podzielana podobnie często niezależnie od wcześniejszego uczestnictwa w ŚDM (nawet ci, którzy już uczestniczyli, wyrażają ją nieco rzadziej).

Media zagraniczne o Polsce jako gospodarzu ŚDM 2016

Obraz Polski zarysowany w zagranicznych mediach był bardzo jednorodny. Zdecydowana większość opisów dotyczyła tych samych kwestii – (A) niechęci do przyjmowania uchodźców; (B) konserwatyzmu, w szczególności rządowego; (C) polskiego Kościoła. Mimo że czasem zauważano ścieranie się stronnictw, bez wahania określano, po której stronie stoi większość. W prasie praktycznie nie przedstawiano informacji innych niż dotyczące sytuacji politycznej lub społecznej, ewentualnie dotyczące historii Polski. Nie odnoszono się do dorobku kulturalnego, architektury i samego wyglądu polskich miast, czy innych wrażeń z pobytu.

1. Informacje o Polsce jako o gospodarzu Światowych Dni Młodzieży (prasa zagraniczna):

- Kraj niechętny przyjmowaniu uchodźców - 30 artykułów

- Kraj konserwatywny - 19 artykułów

- Kraj bardzo katolicki - 14 artykułów

- Historia Maksymiliana Kolbego lub wspomnienie o Sprawiedliwych Wśród Narodów - 13 artykułów

- Kraj wciąż bardziej związany z Janem Pawłem II niż Franciszkiem - 10 artykułów

- Informacja o tym, że w Częstochowie znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej - 10 artykułów

- Gościnni mieszkańcy - 7 artykułów

- Zamknięcie małego ruchu granicznego z Rosją - 6 artykułów

- Pochwała od papieża - 5 artykułów

- 1050. rocznica chrztu - 5 artykułów

Polska jako organizator Światowych Dni Młodzieży została przedstawiona w pozytywnym świetle. W zasadzie, poza dwoma wzmiankującymi frekwencję, nie pojawiły się artykuły negatywne. Taki stosunek informacji pozytywnych do negatywnych wydaje się bardzo dobry. W szczególności zwraca uwagę brak tych drugich – od organizatora oczekuje się, że wszystko będzie „dopięte na ostatni guzik” i zazwyczaj wszelkie niedociągnięcia zostają szybko wypunktowane.

2. Zestawienie wskaźników określających Polskę jako organizatora (prasa zagraniczna)

- Organizacja:

Pozytywna ocena lub podkreślenie podjętych starań - 12 artykułów

Negatywna ocena lub wskazanie niedociągnięć - 0 artykułów

- Bezpieczeństwo:

Podkreślone wysokie środki bezpieczeństwa - 20 artykułów

Podkreślony niedostatek środków bezpieczeństwa - 0 artykułów

Wskazanie, że ŚDM to impreza specjalnego ryzyka - 7 artykułów

Wskazanie, że ŚDM to impreza specjalnego ryzyka, bez jednoczesnego podkreślenia wysokich środków bezpieczeństwa - 2 artykuły

- Frekwencja:

Podkreślony wyjątkowo duży rozmiar imprezy - 9 artykułów

Podkreślona rozczarowująca frekwencja - 2 artykuły

Liczba uczestników wyrażone w co najmniej setkach tysięcy, bez jednoczesnego podkreślenia rozmiaru imprezy - 29 artykułów

Opinie uczestników o Światowych Dniach Młodzieży 2016

Wyniki ankiety internetowej przeprowadzonej po ŚDM pokazują, że zdecydowana większość uczestników uznaje ŚDM za jedno z najlepszych doświadczeń w swoim życiu lub wręcz wydarzenie, które ich odmieniło na zawsze.

5. Co podobało się uczestnikom podczas ŚDM?

- Wiara: bycie z innymi ludźmi w moim wieku - 97%

- Kościół: duma z bycia katolikiem, bycia częścią czegoś większego niż ja - 96%

- Przyjaciele: czas spędzony z nowymi i starymi przyjaciółmi - 94%

- Dobroć: ŚDM wydobył z ludzi to, co najlepsze - 92%

- Poczucie obecności Boga - 92%

- Duża liczba ludzi: bycie dużą częścią dużej grupy młodych ludzi - 92%

- Wspólnota: specjalny rodzaj przyjaźni i otwartości, to że można było porozmawiać z każdym... - 91%

- Kraków i piękne pejzaże - 86%

W ankiecie internetowej po stronie negatywów uczestnicy wskazywali wiele elementów, z których najczęściej krytykowany był źle zorganizowany transport (przez jedną trzecią wypełniających ankietę). Jedynie 16% badanych zaznaczyło odpowiedź Nic, wszystko było w porządku.

6. Co przeszkadzało uczestnikom podczas ŚDM?

- Transport był źle zorganizowany - 33%

- Opóźnienia: długie oczekiwanie na jedzenie, rejestracje, wejście na wydarzenia - 31%

- Było zbyt mało informacji - nie byłem pewny co robić, gdzie iść - 27%

- Nie działał dobrze system tłumaczenia podczas wydarzeń - 20%

- Zbyt mało czasu na modlitwę i refleksje - 16%

- Rejestracja była źle zorganizowana - 16%

- Zbyt wielu uczestników zachowało się niebyt poważnie - 13%

- Nic, wszystko było w porządku - 16%

UWAGA: Badani wskazywali dowolną liczbę odpowiedzi, stąd częstości nie sumują się do 100%. W tabeli zaprezentowano odpowiedzi wybrane przez co najmniej 10% badanych.

NOTA METODOLOGICZNA

Głównym celem badania była charakterystyka odbioru Światowych Dni Młodzieży Kraków 2016 oraz wskazanie jego kulturowych uwarunkowań.

W badaniu wykorzystano ilościowe i jakościowe metody badawcze. Analiza ilościowa struktury zbiorowości uczestników zarejestrowanych przez organizatorów miała na celu określenie skali uczestnictwa polskiej młodzieży w poszczególnych diecezjach (Dni w Diecezjach) oraz w spotkaniu z papieżem w Krakowie. Jednym z ważniejszych komponentów badania był sondaż na pielgrzymach polskich zrealizowany przed (9 ─ 25 lipca) oraz po ŚDM (26 sierpnia ─ 11 września), za pośrednictwem Departamentu Rejestracji i Przyjęcia Pielgrzymów Komitetu Organizacyjnego ŚDM. Liderom wszystkich zarejestrowanych grup pielgrzymów z Polski został rozesłany e-mailem list zapraszający do udziału w badaniu z prośbą o przekazanie go uczestnikom grup. Ankietę przed ŚDM wypełniło łącznie 3142 polskich pielgrzymów, ankietę po - 1089 osób. Komponent jakościowy badania obejmował wywiady pogłębione z polskimi pielgrzymami oraz zogniskowane wywiady grupowe z wolontariuszami. W okresie Dni w Diecezjach poprzedzających ŚDM w Krakowie (20-25 lipca), przeprowadzono 40 pogłębionych wywiadów indywidualnych z przyszłymi pielgrzymami w pięciu diecezjach: tarnowskiej, drohiczyńskiej, warszawskiej i warszawsko-praskiej oraz szczecińsko-kamieńskiej. W każdej diecezji respondentów dobierano w dwóch rodzajach parafii: wiejskiej i miejskiej. Osoby, z którymi prowadzono indywidualne wywiady pogłębione przed ŚDM, były po wywiadzie proszone o prowadzenie dzienniczka nagrywanego na dyktafon w trakcie swego udziału w wydarzeniach. Zgodę wyraziło 31 osób. Komponent badania polegający na przeprowadzeniu 12 zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI) z polskimi wolontariuszami, którzy pomagali przybyłym pielgrzymom zagranicznym podczas Dni w Diecezjach, zostało przeprowadzonych w sierpniu i wrześniu. Wywiady prowadzono w pięciu diecezjach objętych wywiadami indywidualnymi z pielgrzymami, a ponadto w diecezji krakowskiej. W każdej diecezji przeprowadzono po dwa wywiady grupowe. Badanie zostało wzbogacone analizą prasy światowej dokonaną między 01.07 a 15.08.2016, obejmującą dwadzieścia tytułów z Anglii, Australii, Stanów Zjednoczonych, Rosji, Francji, Niemiec i Hiszpanii. Kryterium wyboru stanowił przede wszystkim jeden z dominujących w kraju nakładów. Analizowano artykuły dotyczące Polski w kontekście organizowanych Światowych Dni Młodzieży.

ISKK, NCK / Warszawa